امروز درمورد علم کلام و گفتار صحبت و تحقیقات بسیاری شده است. و حتی فیلسوفان جملات زیادی در مورد نقض بودن گفتار زده اند. گفتار پل ارتباطی و راه دریافت مفاهیم علم و فلسفه است. اگر گفتار دچار لکنت شود چه کنیم؟ آیا لکنت زبان یکی از علل مادرزادی است؟ یا ممکن است افراد به دلایل مختلف در طول عمر خویش دچار لکنت زبان شوند؟ تعریف دقیق لکنت زبان چیست؟ آیا هر گرفتگی در زبان و گویش لکنت زبان است و یا لکنت زبان شامل اختلالاتی است که تالیف مشخصی دارد؟ اگر کودکی دچار لکنت زبان شد آیا قابل درمان است؟ آیا ژنتیک نقشی در انتقال لکنت دارد یا خیر؟ آیا لکنت زبان شامل سن و جنس و یا محیط میشود یا خیر؟ نقش دیگران در لکنت زبان چیست؟

تعریف لکنت زبان چیست؟

طبق تعریف انجمن روانشناسان آمریکا (APA)، لکنت زبان را زیر مجموعه اختلالات ارتباطی آورده، که این اختلالات ارتباطی خود به پنج دسته تقسیم می­شود.

یکی از آن­ها اختلال عدم تسلط بیانی یا لکنت زبان است. در بین متخصصین از جمله اینجانب (دکتر محمد احسان تقی زاده) گاهی ناروایی گفتار در مرحله‌­ای که جنبه آسیب ­شناسی و پاتولوژی بیشتری دارد تحت عنوان لکنت زبان از آن یاد می­کنند.

چه کسانی لکنت زبان دارند؟

کسانی لکنت زبان دارند که تعدادی از این علائم را داشته باشند.

1. یکی از آن­ها تکرار صوت و هجا در کودکانی که از 2 سالگی لکنت­شان شروع می­شود. معمولا مهم­ترین مشخصه‌اش همان تکرار است و بعد­ها که به سن بزرگسالی ورود پیدا می­کنند بازنگری­ های اصلاحی در گفتارشان دارند یا اینکه میان­‌اندازی می­کنند، کلمات جانشین استفاده می­کنند یا از کلمات سبک­تر استفاده می­کنند که کلمات سنگین را نمی­توانند بیان کنند.

2. علائم دیگر آن­ها کشیده ­گویی است. یعنی کلمات و حروف و یاهجاها را می­کشند.

3.  بریده بریده صحبت­ کردن است. مثلا گاهی که می­خواهند بگویند مادر ما ما ما یا م م م یک هجا را تکرار می­کنند. گاهی یک هجایی، دو هجایی و یا کلمات و همچنین فشارها و اون تنش ­های فیزیکی که بر اندام­های صوتی وارد می­کنند یا بر گردنشان یا چشمانشان که گاهی دچار تیک هم می­شوند. بعضی‌ها فشار به پا می ­آورند ( ­CASE STUDY ) که در کلینیک به درمان لکنت زبان می رسند.

4. همچنین از علائم دیگر این افراد مکث است. درکتاب های مرتبط با این اختلالات از تونیک­های گفتاری یا از حالت­های کلونیک صحبت می‌کنند. تکرار یا قفل این مکث­ها عمدتاً روی حروف صدادار است. این‌ها دچار مشکل می­شوند و همچنین در بیان اسم خودشون به  شدت مشکل دارند. یعنی علائمی که DSM-5 مطرح می­کنند. حالا در کتاب های دیگر به علائم موقعیتی هم توجه می­کنند. مثلا در موقعی که فرد تنهاست مشکلی ندارد و همین تئوری زبان ذهن را تایید می­کند.

چرا فرد وقتی تنهاست مشکلی در گفتار ندارد؟

چرا وقتی شعر می­خوانند مشکلی ندارند؟ چرا وقتی قرآن می‌خوانند مشکل ندارند؟ نماز می­خوانند مشکلی ندارند؟ وقتی فرد لکنتی در جمع قرار می­گیرد یا زمانی که در موقعیت تنش زا قرار می­گیرد که استرس یکی از آن علائم است، لکنتشان شدیدتر می­شود. مجموعه این علائم در واقع لکنت زبان است.

سوال بیننده برنامه دکتر سلام

پسر شش ساله ای دارم که کلمات خیلی ابتدایی مثل آب و نون را می گوید. و کلماتی مثل ابر را می­گوید اب و بین کلمات مکث می­کند. آیا این فرد مشکل دارد؟ چون بعضی ها می­گویند به یکباره بروز می­کند و شروع به صحبت می­کند.

سوال آقای دکتر از بیننده: آیا جملات کوتاه را بیان می­کند؟ مثلا مامان آب می­خوام.

پاسخ به پرسش بیننده محترم سه محور دارد:

1. بحث تلفظ را مطرح کردند.

2.  بحث لکنت که با توجه به ویژگی‌­هایی که از فرزندشان مطرح کردند علائم لکنت زبان هستند.

3. و همچنین بحث دیگر بچه­‌هایی هستند که اصلا نمی­توانند صحبت کنند. در رنج سنی 3 – 4 سال قرار دارند.

زیرا کودکان لکنتی بیشتر در سن 2 تا 7 سالگی قرار دارند. بهترین سن تشخیص، چیزی که خود DSM-5  آمریکا می­گوید چهارسالگی هست که مرجع علمی دنیاست.

البته به این معنا نیست که ما تا قبل از چهار سالگی نمی­توانیم لکنت را تشخیص دهیم. متخصصان می‌توانند تشخیص دهند و آن­هایی که در اختلالات گفتاری کار کردند و همچنین آن­هایی که به مرکز توانمندسازی ذهن مراجعه می­کنند.

کسانی که اصلا نمی­توانند صحبت کنند

ما همیشه توصیه می­کنیم که متخصصین گوش و حلق و بینی بروند و ممکن است که فرد ناشنوایی داشته باشد. آن­هایی که ناشنوایی دارند و والدین و در سنین بالاتر معلمان متوجه نشوند. این‌ افراد آسیب­های به شدت عصبی، روان­شناختی و ذهنی و گفتاری می­بینند. حتی به جرات می­توان گفت که بعدا بشود این­ افراد را کاملا درمان کرد وجود ندارد.

آن­هایی که از نظر صوت و تلفظ مشکل دارند

1. بعضی از افراد لکنت زبان ژنتیکی دارند. ژنتیک در لکنت زبان به ندرت قابل درمان است و یک پروسه بسیار پیچیده دارد. که در جلسات بعدی توضیح خواهم داد.

2.  آن دسته از افرادی که مشکلات تلفظ دارند، بعضی­ها به خاطر جنبه‌­های رفتاری و تشویقی است. به قول روان­شناسان یعنی بچه خواسته بگه اتوبوس گفته اتوغوس حالا والدین، پدر بزرگ و مادربزرگ تحت اینکه بچه  داره با ناز حرف می­زند یا با نمک شده تشویق می­کنند و می خندند. این خنده تبدیل به بازنمایی ذهنی شده و بچه همان اتوغوس را می­گوید. بعدا از طریق روش­های علمی که وجود دارد کسانی که مشکلات تلفظ یادگیری و محیطی دارند، این­ها کاملا درمان می­شوند ولی آن هایی بحث ژنتیکی دارد یک بحث خیلی پیچیده است که فعلا وارد این بحث نمی­شویم ولی در مورد بیننده ای که سوالشون رو مطرح کردند، حتما بچه را باید دید و معاینه بالینی کرد و تحت درمان قرار بگیرد.

کسانی که لکنت زبانشان درمان نمی شود:

1. بیمار فلج مغزی (CP)

2. سکته مغزی

3. اتیسم

4. عقب مانده ذهنی

سوال بیننده دیگر از دکتر تقی زاده:

پسر ده ساله­ای دارم. اگر بخواهیم کاری را انجام دهیم خیلی تکرار می­کنند مثلا مامان میریم فلان جا مامان این کار رو انجام بدم و من عصبانی می­شوم از این کار. خواستم از آقای دکتر راهنمایی بگیرم.

پاسخ بچه­هایی که این جملات را تکرار می­کنند و لیکن تکرار کلمه و هجا و صوت ندارند این لکنت نیست و حتما بایستی متخصص روان­شناسی یا روان­پزشک بچه را ببیند.